ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ | 3 деңгейдегі СМЖ құжаты | ПОӘК | ПОӘК-042-18-25.1.49/01-2013 | ПОӘК «Табиғи сипаттағы құбылыстар» пәнінің оқытушыға арналған бағдарламасы | №1 басылым 18.09.2013
|
ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
«Табиғи сипаттағы құбылыстар» пәнінен 5В073100 «Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» мамандығына арналған
ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘН БАҒДАРЛАМАСЫ
Семей 2013
Алғы сөз
1 ӘЗІРЛЕГЕН
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті «Экология және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасының аға оқытушысы Бакирова Л.С. _________________ «30» 08. 2013 жыл.
2 ТАЛҚЫЛАНДЫ 2.1 Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті «Экология және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасының отрысында Хаттама № 1 «04» 09. 2013 жыл.
Кафедра меңгерушісі _________ доцент м.а. Кабышева Ж.К.
2.2 Аграрлық факультетінің оқу - әдістемелік бюросында Хаттама № 1 «09» 09. 2013 жыл.
АФ ОӘБ төрайымы _________ доцент м.а. Тлеубаева А.В.
3 БЕКІТІЛДІ Университеттің Оқу-әдістемелік кеңесі мақұлдап басып шығаруға ұсынады Хаттама № 1 «18» 09. 2013 жыл.
Оқу- әдістемелік кеңестің төрайымы, оқу әдістемелік жұмысы бойынша проректор _________ профессор Искакова Г.К.
4 АЛҒАШ РЕТ ЕНГІЗІЛГЕН
Мазмұны
Қолдану саласы Нормативтік сілтемелер Жалпы ережелер Оқу пәні (модульдің) бағдарламасының мазмұны Студенттердің өздік жұмыстарының тақырыптары Пәннің оқу-әдістемелік картасы Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз ету картасы Әдебиеттер
1 ҚОЛДАНУ САЛАСЫ «Табиғи сипаттағы құбылыстар» пәні бойынша оқу- әдістемелік кешен құрамына енетін оқытушының жұмыс бағдарламасы 5В073100 «Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» мамандығы бойынша оқитын студенттерге арналған.
2 НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл «Табиғи сипаттағы құбылыстар» пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен құрамына енетін оқытушының жұмыс бағдарламасы төмендегі құжаттар талаптарына сай осы пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастыру тәртібін белгілейді: 5В073100 «Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» мамандығы бойынша элективті пәндер каталогі. СТУ 042-ГУ-4-2013 Университет стандарты «Пәннің оқу-әдістемелік кешенін әзірлеу және ресімдеудің жалпы талаптары» ДП 042-042-1.01-2013 Құжат «Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің құрылымы мен мазмұны»
3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
Пәннің қысқаша мазмұны: «Табиғи сипаттағы құбылыстар» пәннің жүргізу мақсаты табиғи көріністердің немесе биосфера мен техносферада жиі кездесетін жойқын құбылыстарың біртұтастерімен студенттерді таныстыру. Табиғи дулей зілзала мен процесстер қауіпті әсерлердің шығуының себептері болып табылады. Оларға жататындар: жер сілкінісі, борандар, құйындар, ормандар өрті, эпидемиялар, эпизоотиялар, эпифитотиялар, орман мен ауыл шаруашылығының зиянкестерінің кең таралуы, қатты, тұрақты аяздар т.б. көптеген жойқын құбылыстар дүлей зілзаларға әкеліп соғады.
Пәнді оқытудың мақсаты: Студенттерді оқытудың негізгі мақсаты ұйымдастырушылық және басқару мәселелерін шешу, болжау, қауп туғызуы мүмкін немесе қауіпті табиғи көріністерді алдын алу, олардан халықты қорғап, төтенше жағдайлардан халықпен шаруашылықтың территориялық біртұтас функциясының тұрақтылығын арттыру жайлы олардың теория және практика жағынан дайындау.
3.3 Пәнді оқытудың негізгі себептері: Ұйымдастырушылық және басқару мәселелерін шешу, болжау, қауп туғызуы мүмкін немесе қауіпті табиғи көріністерді алдын алу, олардан халықты қорғап, төтенше жағдайлардан халықпен шаруашылықтың территориялық біртұтас функциясының тұрақтылығын арттыру жайлы олардың теория және практика жағынан дайындау.
3.4 Пәнді оқу нәтижесінде студент білуі қажет: ҚР- ғы әр турлі объект типтері үшін және әр түрлі табиғи аймақтағы қауіпті құбылыстарын біртұтас қауіпті түрлерін білу керек. Табиғи апат процесінің даму ерекшеліктерін; қауіпті табиғи аппаттардың шығуы, қайталануы, болжаудың принциптері мен әдістері; зиян келтіретін және қауіпті табиғат көріністерінен экономикалық, әлеуметтік, экологиялық шығындарды бағалау әдістері мен принциптері; қауіпті табиғат көрінісінің жергілікті комплексімен әр турлі типтер объектісін қорғаудың тиімді түрін таңдау концепциясымен схемасы, облыс, район қала, өнеркәсіп деңгейіндегі әр турлі салмақтағы төтенше жағдайдық табиғи қолданылуы калпына келтіру жұмыстары мен авариялы қорғау, ескерту, дайындау принциптері; табиғи дүлей – зілзалалармен шартталған төтенше жағдайларды алдын алу оларды жою туралы сұрақтарды жөніндегі заңды талаптармен актілер; табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды жою үшін құрылған апаттық құтқару қызметі мен құрамаларының ұйымдастырылуы мен қызметі кезінде қоғамдық қатынастарды; мемлекеттік төтенше жағдай қызметінің ұйымдастырушылық негіздерін, олардың ТЖ салдарын жоюдағы мүмкіндіктерін, төтенше жағдай уақытында апаттық – құтқару отрядтарын құру, оларды дайындау, жұмысқа пайдалану ретін және олардың жұмыстарын басқаруды қарастырады.
3.5 Пәннің пререквизиттері: Физика, География. 3.6 Пәннің постреквизиттері: Апаттық құтқару ісі
3.7 Оқу жоспарынан көшірме Кесте1
Курс |
Семестр |
Кредит |
Дәріс |
Тәж.саб |
ОСӨЖ |
СӨЖ |
Жиыны | Қорытынды тексеріс түрі | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 7 | 8 | 9 | 10 | 4 | 7 | 3 | 15 | 30 | 22,5 | 67,5 | 135 | емтихан |
ОҚУ ПӘНІНІҢ (МОДУЛЬДІҢ) МАЗМҰНЫ Кесте 2 Дәріс тақырыптары | сағат саны | 1 модуль Литосферада болатын стихиялық құбылыстар | Кіріспе. ҚР «Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» заңы. | 2 | Литосферада болатын стихиялық құбылыстар, құбылыстар түрлері, олардың жіктелуі. | 3 | Көшкіндер. Анықтамасы, жіктелуі, жағымсыз факторлары. | 1 | Сел. Туындау орындары, түрлері. | 1 | 2 модуль Атмосферада және гидросферада болатын стихиялық құбылыстар |
| Қар көшкіні. Қар көшкінінің түрлері, туындау орындары, қар көшкінінің болу периодтары және жағымсыз факторлары. | 1 | Гидросферада болатын стихиялық құбылыстар. | 3 | Атмосферада болатын стихиялық құбылыстар. | 2 | Табиғи өрттер. | 1 | Адамдардың, ауыл шаруашылық малдың жұқпалы аурулары, аурулармен және зиянкестермен ауыл шаруашылық өсімдіктердің, дақылдардың зақымдануы. | 1 | Барлығы | 15 | Тәжірибелік сабақтардың аталуы | сағ | 1 модуль Литосферада болатын стихиялық құбылыстар | Стихиялық құбылыстар мен табиғи процесстердің жіктелуі. | 4 | Жер сілкінісі. | 6 | Көшкіндер. | 2 | Сел. | 2 | 2 модуль Атмосферада және гидросферада болатын стихиялық құбылыстар | Қар көшкіні. | 2 | Гидросферада болатын стихиялық құбылыстар. | 6 | Метеороглогиялық табиғи құбылыстар. | 4 | Табиғи өрттер. | 2 | Жұқпалы аурулар және зиянкестермен ауыл шаруашылық өсімдіктердің, дақылдардың зақымдануы. | 2 | Барлығы | 30 |
СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ ҚР табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың классификациясы. Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу жөніндегі шаралар (Ғылыми зерттеулер, жағдайды қадағалау, бақылау және болжау). Геологиялық қауіпті құбылыстар. Жер сілкінісі. Анықтамасы, классификациясы, күші, жиілігі және созымдылығы. Халықтың жер сілкінісі кезіндегі іс-әрекеті. Қарлы боран. Залалдан сақтандыру және оны азайту жөніндегі шаралар. Боранан кейінгі негізгі жұмыс түрлері. Қар көшкіні басып қалған адамдарды іздестіру, құтқару және кейінгі негізгі жұмыс түрлері. Қазақстаның сырғымалар, сел қаупті аумақтары. Сел қаупінің белгілері, күші, жылдамдығы. Сырғымалар, қаупінің белгілері, сырғымалар болған кездегі сақтық шаралар. Қар басу. Қар басу кезіндегі іс-әрекеті. Сақтық шаралары Қатты қар жауғанда, көктайғақ, аяз, сипаттамалары. Сақтау жұмыстарының түрлері. Теңіздік гидрологиялық қауіпті құбылыстар: тайфундар, цунами. Субасудың түрлері. Негізгі себептері. Халықтың сутаскыны мен су басу кезіндегі іс-әрекеті. Сақтық шаралары. Шаңды дауыл. Халықтың шанды дауыл кезіндегі іс-әрекеті. Сақтық шаралары. Аяз. Көктайғақ. Температураның төмендеуі кезіндегі халық пен әкімшілік қолданылатын шаралар. Табиғи өрттер. Өрттің түрлері,сипаттамасы. Өртті жайылтпаудың негізгі әдістері. Ормандағы,табиғи даладағы (егістіктегі) өрттер. Өрт кезіндегі зардап шеккендерді іздеу және көшіру. Сақтық шаралар. Өсімдіктердің аурулары (аурудың ерекшеліктері, алдын алу және сақтау шаралары). Жануарлардың өте қауіпті инфекциалық аурулары (аурудың ерекшеліктері, алдын алу және сақтау шаралары
6 ПӘННІҢ ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ Кесте 3 Тақырып | Көрнекті құрал, сызба, Слайд | Өздік жұмыс тақырыптар | Тексе ріс түрі | Дәріс тақырыптары
| Тәжірибелік сабақ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | Кіріспе. ҚР «Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» заңы. | Стихиялық құбылыстар мен табиғи процесстер дің жіктелуі. |
Плакат, слайдтар, дискілер | ҚР табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың классификациясы. Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу жөніндегі шаралар (Ғылыми зерттеулер, жағдайды қадағалау, бақылау және болжау). | АС реферат | Литосферада болатын стихиялық құбылыстар, құбылыстар түрлері, олардың жіктелуі. | Жер сілкінісі. |
Плакат, слайдтар, дискілер
| Геологиялық қауіпті құбылыстар. Жер сілкінісі. Анықтамасы, классифика циясы, күші, жиілігі және созымдылығы. Халықтың жер сілкінісі кезіндегі іс-әрекеті.
|
АС
реферат | Көшкіндер. Анықтамасы, жіктелуі, жағымсыз факторлары. | Көшкіндер. |
Плакат, слайдтар
| Қарлы боран. Залалдан сақтандыру және оны азайту жөніндегі шаралар. Боранан кейінгі негізгі жұмыс түрлері. Қар көшкіні басып қалған адамдарды іздестіру, құтқару және кейінгі негізгі жұмыс турлері. | АС реферат | Сел. Туындау орындары, түрлері. | Сел. |
Плакат, слайдтар
| Қазақстаның сырғымалар, сел қаупті аумақтары. Сел қаупінің белгілері, күші, жылдамдығы. Сырғымалар, қаупінің белгілері, сырғымалар болған кездегі сақтық шаралар. | АС реферат | Қар көшкіні, түрлері, туындау орындары, қар көшкінінің болу периодтары және жағымсыз факторлары. | Қар көшкіні.
|
| Қар басу. Қар басу кезіндегі іс-әрекеті. Сақтық шаралары Қатты қар жауғанда, көктайғақ, аяз, сипаттамалары. Сақтау жұмыстарының түрлері.
| АС реферат | Гидросферада болатын стихиялық құбылыстар. | Гидросфера да болатын стихиялық құбылыстар. |
Плакат, слайдтар
| Теңіздік гидрологиялық қауіпті құбылыстар: тайфундар, цунами. Субасудың түрлері. Негізгі себептері. Халықтың сутаскыны мен су басу кезіндегі іс-әрекеті. Сақтық шаралары. | АС реферат | Атмосферада болатын стихиялық құбылыстар.
| Метеорогло гиялық табиғи құбылыстар.
|
Плакат, слайдтар
| Шаңды дауыл. Халықтың шанды дауыл кезіндегі іс-әрекеті. Сақтық шаралары. Аяз. Көктайғақ. Температураның төмендеуі кезіндегі халық пен әкімшілік қолданылатын шаралар. | АС реферат | Табиғи өрттер.
| Табиғи өрттер. |
Плакат, слайдтар
| Табиғи өрттер. Өрттің түрлері,сипаттамасы. Өртті жайылтпаудың негізгі әдістері. Ормандағы,табиғи даладағы (егістіктегі) өрттер. Өрт кезіндегі зардап шеккендерді іздеу және көшіру. Сақтық шаралар. |
АС Реферат | Адамдардың, ауыл шаруашылық малдың жұқпалы аурулары, аурулармен және зиянкестермен ауыл шаруашылық өсімдіктердің, дақылдардың зақымдануы. | Жұқпалы аурулар және зиянкестермен ауыл шаруашылық өсімдіктердің, дақылдардың зақымдануы. |
Плакат, слайдтар
| Өсімдіктердің аурулары (аурудың ерекшеліктері, алдын алу және сақтау шаралары). Жануарлардың өте қауіпті инфекциалық аурулары (аурудың ерекшеліктері, алдын алу және сақтау шаралары
| АС реферат |
ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ КАРТАСЫ Кесте 4 Оқулықтардың, оқу әдістемелік құралдардың атаулары | Дана (саны) | Студенттердің саны
| Қамтамасыз етілуі % | 1 | 2 | 3 | 4 | Михно Е.П «Ликвидации последствий аварий и стихийных бедствий» 1999ж |
2 |
5 |
50 | Справочник спасателя: Общие сведения о ЧС. Права и обязанности спасателей. 1995 ж |
5
|
5
|
100
| Шубин Е.П. Гражданская оборона. М. 1996. С 96-105 |
5 |
5 |
100 | Основы безопасности жизнедеятельности Учебное пособие АЧС РК, Алматы 2001 с- 52-71 |
5
|
5
|
100
| Приходько Н.Г, Безопасность жизнедеятельности. Высшая школа. Алматы . 2001. С-106-135. |
5 |
5 |
100 | ҚР «Апаттық құтқару қызметі және құтқарушылардың мәртебесі» заңы |
5 |
5 |
100 | Құтқарушы. Оқу құралы. Абдрахманов С.К. - Алматы, АҚ және ТЖ Республикалық курстары, 2009 - 247 б. |
5
|
5
|
100
|
8 ӘДЕБИЕТТЕР 8.1 Негізгі әдебиеттер: Информационно-методический сборник материалов по чрезвычайным ситуациям и гражданской обороне. – Алматы, 120с. Шубин Е.П. Гражданская оборона. М. 1996. С 96-105 Основы безопасности жизнедеятельности Учебное пособие АЧС РК, Алматы .2001 с- 52-71 Приходько Н.Г, Безопасность жизнедеятельности. Высшая школа. Алматы . 2001. С-106-135. Закон Республики Казахстан « О чрезвычайных ситуациях природного и техногенного характера». Алматы. 5 июля 1996г. ГОСТ Р 22.0.03.-95. БЧС. Природные чрезвычайные ситуации. Термины и определения /ИПК Издательство стандартов. 1995г. ГОСТ Р 22.0.09.-95. БЧС. Чрезвычайные ситуации на акваториях. Термины и определения/ИПК Издательство стандартов. 1995г. СНиП 2.01.15-90. Инженерная защита территорий, зданий и сооружений от опасных геологических процессов. Основные положения проектирования/Госстрой СССР. М.: АПП ЦИТП . 1991г.
Қосымша әдебиеттер: Цивилев М.П., Никрофанов А.А. Инженерно- спасательные работы. 1995г. Колесников Е. Буйные ветры казахских степей. Алматы. ТОО «Паритет». 1999г. Кондрашов И., Колесников Е. Белые стрелы гор. Алматы. ТОО «Паритет».1999г
|