Оқу сағатының көлемі: 2 сағат Құрастырушы: оқытушы Омашева Ж. М., Рахметуллаева Д. Б. ҚАрағанды – 2014 ж

Скачать 102.09 Kb.

Название	Оқу сағатының көлемі: 2 сағат Құрастырушы: оқытушы Омашева Ж. М., Рахметуллаева Д. Б. ҚАрағанды – 2014 ж
Дата конвертации	14.02.2016
Размер	102.09 Kb.
Тип	Документы
источник	ftp://ftp01.kgmu.kz/Obshaya medicina/2 kurs/Latinsky yazyk/kaz/metod rekomendacii/tazhirib sabak

ҚММУ Ф 4/3-05/03

2007 ж. 14 маусым №6 НХ

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

Орыс тілі кафедрасы

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫС

Тақырыбы: Сын есім. Грамматикалық категориялары.

«Латын тілі» пәні

5В130100 «Жалпы медицина» мамандығы

II курс

Оқу сағатының көлемі: 2 сағат

Құрастырушы: оқытушы Омашева Ж.М., Рахметуллаева Д.Б.

ҚАРАҒАНДЫ – 2014 ж.

Кафедра мәжілісінде талқыланып, бекітілген

№ 1 Хаттама

Орыс тілі кафедрасының

меңгерушісі _____________ Айкенова Р.А

Тақырыбы: Сын есім. Грамматикалық категориялары.

Мақсаты: Медициналық пәндерді оқу барысында , сонымен қатар, өзінің тәжірибелік, ғылыми жұмысында саналы және сауатты түрде грек-латын негізінде жасалған (анатомиялық, клиникалық, фармацевтикалық) медициналық терминологияны латын,қазақ орфографиясында қолдана білетін дәрігер-маманның терминологиялық құзыреттілік негіздерін салу.

Оқыту мақсаты:

Латын тілі грамматикасы саласында негізгі терминологиялық түсініктерін анықтау.
Анықтауышы қиыспаған анатомиялық терминдерін латын тілінен қазақ тіліне және керісінше аудару дағдыларын қалыптастыру

Оқытудың міндеттері:

Латын тілі саласындағы сын есім туралы білу;
Латын тілінде сын есімнің сөздік формасын, екі тобын, септелуін оқуға үйрету;
Зат есім мен сын есімді қиыстыра білу дағдыларын қалыптастыру.

Білім берудің және оқытудың әдістері:

-сұрау (жеке, фронтальды, жазбаша)

-әңгімелесу

-кіші топтар

-жұптасып жұмыс жасау

-тест тапсырмаларын орындау

-жазбаша және ауызша жаттығуларды орындау.

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

Сын есім.Сын есімнің грамматикалық категориялары.
Сын есімнің сөздік формасы.
Сын есімнің екі тобы.
Сын есімнің септелуі.
Зат есім мен сын есімнің қиысуы

6. Қиысқан анықтауыш анатомиялық терминдерінің аудару орын тәртібі.

Сын есім. Сын есімнің грамматикалық категориясы.

Латын тілінде сын есімдер зат есімдерді анықтайды.

Мысалы: Caput longum- ұзын бас,os occipitale - шүйделік сүйек

Зат есімдер сияқты сын есімдер септеледі және түрге бөлінеді, яғни жіктеледі.

NB - көңіл бөліңіздер.

Латын сын есімдер тек І-ІІ және ІІІ жіктеулерде жіктеледі.

Олардың өздерінің тектік жалғаулары болады. Мысалы: longus (m), longa (f), longum (n), liber (m), libera (f), liberum (n)/

Сөздік формасы.

І) үш жалғаудан тұратын сын есімдер сөздік формасында m - тегі толық жазылады, сосын f – тегі жалғауы көрсетіледі, соңында n – тегі жалғауы жазылады. Мысалы:m,f,n

Longus, a, um - ұзын

Liber, a, um - бас

Dexter, tra, trum - оң жақ

Er – жалғауымен аяқталған сын есімдердің е – әрпі тек Nom.Sing m - тегінде сақталады. Ал басқа септіктерде f мен n –тектерінде түсіп қалады (яғни, негізі өзгереді). Сондықтан сын есімдер сөздік формасында f және n тектерініің жалғаулары негіз бөлігімен беріледі. Мысалы: sinister, tra, trum – сол жақ.

NB – көңіл бөліңіздер.

Сын есім сөздік формасы зат есім сияқты 3 бөліктен тұрады. Зат есімнің сөздік формасы Nom.Sing толық жазылады. Gen.Sing жалғауы беріледі, сосын тегі көрсетіледі. Ал сын есім тек Nom.Sing барлық тектер жалғауларымен беріледі.
Көптеген сын есімдердің m және f тектерінде жалғауы бір болады –is, ал n тегінде – e болады, мұндай сын есімдердің сөздік формасы екі бөліктен тұрады: себебі m, f тектерінің жалғауы бірдей және n тегінде e жалғауы болады. Мысалы: vertebralis, e - омыртқа, frontalis, e - маңдайлық.
Кейбір сын есімдердің жалғаулары 3 текте бірдей болып келеді. Бұл сын есімдердің сөздік формасы Nom.Sing 3 текке бірдей болады, сосын Gen.Sing жалғауы негіз бөлігімен беріледі. Мысалы:simplex, icis - жәй.

Сонымен, латын тілінде сын есімдер 3,2,1 жалғаулардын тұрады екен.

Жалғаулар. Nom.Sing жалғаулары. Сөздік формасы. Мағынасы. Саны.

3	M	F	N
	us	a	um	longus, a, um	ұзын
	er	a	um	liber, a, um	бос
	er	a	um	dexter,a, um	оң жақ
	er	is	e	celer,is,e	тез
	er	is	e	saluber,is,e	емдік
2	is	is	e	frontalis,e	маңдайлы
1	s	s	s	teres, etis	дөңгелек
1	x	x	x	simplex, icis	жәй

Сын есімдердің екі тобы

Nom.Sing тектік жалғауларына қарай сын есімдер латын тілінде екі топқа бөлінеді. Қай топқа жататындығына қарай жіктеулері анықталады.

Топқа бірінші және екінші жіктеу түрлеріндегі сын есімдер жатады. Олардың жалғаулары атау септігінде - us (er), -a, -um болып келеді. Ал ІІ топқа үшінші жіктеу түрлеріндегі сын есімдер жатады. Олардың жалғаулары атау септігінде – is, e болады.

Nom.Sing жалғаулары

Сөздік формасы

us,a,um II- топ

еr,a,um

І топ er,is,e

is,e,s,x

longus,longa, longum saluber, saluberis, salubre,

libera, liberum,dexter, frontalis, frontalis, fronale

dextra,dextrum simplex, simplex, simplex

Сын есімдердің жіктелуі

І топтағы сын есімдер – І-ІІ жіктеулерді жіктеледі m – тегі -us , f-тегі –a, n – тегі – um.Мысалы:

m	m	n	n	f	f
Nom.Longus, dexter		longum, dextrum		longa, dextra
Gen.longi, dextri		longi,dextri		longae, dextrae

2 – топтағы сын есімдер 3 – жіктеуде жіктеледі.

Gen.sing 3 – текте бірдей болады.

m	f	n
Nom. frontalis, simplex,	frontalis,simplex,	frontale,simplex
Gen.friontalis, simplicis	frontalis,simplicis,	frontalis, simplicis

Сын есім жалғауларымен танысқаннан кейін олардың зат есімдермен қалай байланысатынан білу үшін мынандай ережені есте сақтау керек.

Мысалы:

Мысалы: көлденең байлам.

Алғашқы формасын анықтаймыз: кім? не? жек.түрі -Nom.Sing
Зат есімнің сөздік формасы: processus, us, um
Тегін анықтаймыз: m
Сын есімнің сөздік формасы: transversus, a, m
Қажет сын есімді аламыз: transversus
Байланыстырамыз:processustransversus

Ұсынылған әдебиет:

Негізгі:

1.Қозыбаева А.Қ.

2.Құдайбергенова Ж.П.

3.Панасенко Ю.Ф.

4.Городкова Ю.И.

Латын тілі: оқу-әдістемелік құрал. – Қарағанды: АҚНҰР, 2012. – 210 б.

Латын тілінен жаттығулар жинағы: оқу құрал. – Қарағанды: АҚНҰР, 2013. – 194 б.

Основы латинского языка с медицинской терминологией. – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2011.- 352 с.

Латинский язык. – Ростов н/Д: Феникс, 2011. - 315 с.

Қосымша:

1.Панасенко Ю.Ф. Основы латинского языка с медицинской терминологией: Электр. учебник. – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2011. – 1 эл. опт. диск (CD-ROM).

2.Бахрушина Л.А.Латинско-русский и русско-латинский словарь наиболее употребительных анатомических терминов: учебное пособие / Л.А. Бахрушина; ред. В.Ф. 3.Новодранова. – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010. -288 с.

Беспаева К.А. Словарь анатомической терминологии по дисциплине «Латинский язык»: Учебно-методическое пособие / К.А. Беспаева, А.Б. Нупилова; КГМУ. – Караганда, 2012. – 32 с.

Бақылау әдістері:

-сұрау (жеке, фронтальды, жазбаша)

-әңгімелесу

-кіші топтар

-жұптасып жұмыс жасау

-тест тапсырмаларын орындау

-жазбаша және ауызша жаттығуларды орындау.

Сұрақтар:

Латын тіліндегі сын есім қалай өзгереді?
Зат есіммен сын есімнің сөздік формасындағы айырмашылығы неде?
I топ сын есіміне қарағанда неге II топ сын есімінің сөздік формасын екі компоненттен тұрады?
Латын тіліндегі сын есім қандай 2 топқа бөлінеді? Әрбір топқа сиппатама беріңіз.
Латын тіліндегі сын есімнің септеуі қалай анықталады?
I топ сын есімі қандай септеуге жатады? Мысалдар келтіріңз.
II топ сын есімі қандай септеуге жатады? Мысалдар келтіріңз.
Латын тіліндегі зат есім мен сын есім қалай қиысады?
Зат есім мен сын есімнің қиысу орын тәртібі қандай?

Тапсырмалар:

1.Зат есім мен сын есімді қиыстырыңыз:

Буын(дық) (өсінді, бет, төмпешік);

Омыртқа(лық) (өзек, тілік, тесік)

Сына тәрізді (қойнау, кеуілжір, сүйек)

Үлкен (ұршық, қанат, төмпешік, тесік)

Таңдай(лық) (өсінді, сүйек, жүлге);

Көлденең (жүлге, сызық, тілік)

2.Жалғауларды толықтырыңыз :

ligamentum longitudinal... anteri..

plexus hypogastric... superi...

fissura orbital... inferi...;

foramen ethmoidal... anteri...

linea glute... anteri...

spina tympanic... min...

processus articul... inferi...

tuberculum thyreoide... superi...

3.Сөздік формаларын жазып, латын тіліне аударыңыз:

Ішкі шүйде(лік) көтеріңкі жер

Ортаңғы самай(лық) артерия

Терең мойын(дық) лимфатикалық қан тамыр (сосуд)

Сегізкөз(дік) сегмент

Қылқанды тесік

ортаңғы сегізкөз(дік) қыр

Бақылау:

Тест:

1. Nom sing түріндегі І септеу сын есімін анықтаңыз

A-dexter

B-longa

C-ovale

D-venosus

E-arteriosum

2. Nom sing түріндегі ІІ септеу сын есімін анықтаңыз

A-caroticus

B-llibera

C-distale

D-nasalis

E-acuta

3. profundus сын есімнің сөздік формасын анықтаңыз

A-profundus, а, um

B-profundus, i um

C-profundus, e

D-profundus, e, um

E-profundus, is, e

4. І топ сын есімін анықтаңыз

A-vertebralis

B-superfisiale

C-sphenoidalis

D-dextrum

E-anterior

5. ІІ топ сын есімін анықтаңыз

A-profundus

B-alveolare

C-dexter

D-latum

E-longa

6. parvus сын есімнің Gen. sing түрін жасаңыз

A-parvus

B-parvi

C-parvis

D-parvae

E-parvum

7. magna сын есімнің Gen. sing түрін жасаңыз

A-magnis

B-magnum

C-magnae

D-magnus

E- magni

8. Зат есім мен сын есімді қиыстырыңыз

Protuberantia (occipitalis,е; externus, а, um)

A-protuberantia occipitalis externa

B-protuberantia occipitale externus

C-protuberantia occipitalis externus

9. Дұрыс қиысуды анықтаңыз:

A-ligamentum dorsale profundum

B-ligamentum dorsalis profunde

C-ligamentum dorsalis profundum

D-ligamentum dorsale profunda

E-ligamentum dorsale profundus

10. П септеу сын есімін анықтаңыз

A- rotundum

B- distalis

C- Iaterale

D- profunda

E- inferior

11. thoracica сын есімінің Gen.sing түрін анықтаңыз

A- thoracica

B- thoracicus

C- thoracicae

D- thoracici

E- thoracicum

12. pterygoideum сын есімінің Gen.sing түрін анықтаңыз

A-pterygoideum

B-pterygoidei

C-pterygoideae

D-pterygoideus

E-pterygoidea

13. Зат есім мен сын есімді қиыстырыңыз

A-columna (vertebralis, е)

B-columna vertebralis

C-columna vertebrale

14. Терминнің аудармасын анықтаңыз: самай(лық) беткей

A - facies cerebralis

B - facies maxillaris

C - facies orbitalis

D - facies temporalis

E - facies anterior

15. Терминнің аудармасын анықтаңыз: төменгі мұрын(дық) қалқан (кеуілжір)

A - concha nasale inferior

B - concha nasalis inferior

C - concha nasale inferius

D - concha nasalis inferioris

E - concha nasale inferioris

16. Қиыстырып,терминді Gen.sing түріне қойыңыз.

musculus (pectoralis,е; minor, us)

A - musculus pectorale minoris

B - musculi pectoralis minoris

C - musculi pectorale minoris

D - musculus pectoralis minoris

E - musculi pectoralis minor

17. Терминнің аудармасын анықтаңыз: маңдай(лық) қыр

A - crista frontalis

B - os frontalis

C -sinus frontalis

D - sulcus frontalis

E - costa frontalis

E - mastoideus

18. Дұрыс қиысуды анықтаңыз

A - protuberantia occipitalis externa

B - protuberantia occipitale externum

C - protuberantia occipitalis externus

D - protuberantia occipitale externus

E - protuberantia occipitalis externum

19.. Дұрыс қиысуды анықтаңыз

A - ductus hepaticus communis

B - ductus hepatica commune

C - ductus hepaticus commune

D - ductus hepaticum commune

E - ductus hepatica communae

20. Дұрыс қиысуды анықтаңыз

A - substantia alba nigra

B - substantia albus nigrus

C - substantia album nigrum

D - substantia album nigrus

E - substantia alba nigrus

	5В130200 «Стоматология» мамандығы үшін Оқу сағатының көлемі 90 сағат Курс II семестр IV қарағанды 2013 Кафедра меңгерушісі: Жәутікова Сауле Базарбайқызы, медицина ғылымдарының докторы, профессор, жоғары категориялы дәрігер, педагогикалық...		5В130200 «Стоматология» мамандығы үшін Оқу сағатының (кредиттер) көлемі 180 сағат, 4 кредит 2 курс Кафедра меңгерушісі: Миндубаева Фарида Анваровна, медицина ғылымдарының докторы, профессор, педагогикалық жұмыс стажы- 39 жыл
	5В110100 «Мейірбике ісі» мамандығы үшін Оқу сағатының көлемі 90 сағат, 2 кредит 1 курс II семестр Кафедра меңгерушісі: Миндубаева Фарида Анваровна, медицина ғылымдарының докторы, профессор, педагогикалық жұмыс стажы- 39 жыл		5В130100 «Жалпы медицина» мамандығы үшін Оқу сағатының көлемі 135 сағат, кредит 3 3 курс 5,6 семестр Кафедра меңгерушісі: Миндубаева Фарида Анваровна, медицина ғылымдарының докторы, профессор, педагогикалық жұмыс стажы 39 жыл
	Оқу сағатының көлемі 90/2		«Салауатты өмір салты» 051103 «Фармация» мамандығы үшін Оқу сағатының көлемі 180 сағат (4 кредит) Кафедра меңгерушісі: Жәутікова Сауле Базарбайқызы, медицина ғылымдарының докторы, профессор, жоғары категориялы дәрігер, педагогикалық...
	Курсы: IІ семестрі:і оқу сағатының көлемі Жоғары оқу орнының атауы: С. Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті		Курсы: IІ семестрі:і оқу сағатының көлемі Жоғары оқу орнының атауы: С. Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті
	Лекция 10 сағат Практикалық сабақ 40 сағат аб көлемі 1 соөЖ 10 сағат СӨЖ 45 сағат Емтихан 4,6 семестр алматы 2009 Құрастырушы: «Денсаулық сақтау мен фармацияда құқық негіздерімен маркетинг және менеджмент» «Денсаулық сақтау мен фармацияда құқық негіздерімен маркетинг және менеджмент» кафедрасының доценті, э.ғ. к Қалғанбаев Н.Ә		Лекция 15 (сағат) Практикалық сабақ 30 (сағат) осөЖ 45 (сағат) СӨЖ 45 (сағат) Емтихан Сағат көлемі 135 Курс 3 Семестр 5 Астана 20 ж. Жұмыс бағдарламасы «Кәсіптік аурулар»

Оқу сағатының көлемі: 2 сағат Құрастырушы: оқытушы Омашева Ж. М., Рахметуллаева Д. Б. ҚАрағанды – 2014 ж

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

Орыс тілі кафедрасы

Похожие: