Дебиторлық ЖӘне кредиторлық Қарыздар есебін ұйымдастырудың теориялық негіздері

Скачать 1.2 Mb.

Название	Дебиторлық ЖӘне кредиторлық Қарыздар есебін ұйымдастырудың теориялық негіздері
страница	6/11
Дата конвертации	14.02.2016
Размер	1.2 Mb.
Тип	Документы
источник	http://www.diplomkaz.kz/wp-content/uploads/2013/02/Дип.-ДЕБИТОРЛЫҚ-ЖӘНЕ-КРЕДИТОРЛЫҚ-ҚАРЫЗДАР-«ШЫ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің алашақ (кредиторлық) қарыздарының есебі

Еншілес серіктестіктерге кредиторлық қарыздардың есебі «Еншілес серіктестіктердің алашағы», «Тәуелді серіктестіктердің алашағы» және «Бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың алашағы» деп аталатын синтетикалық шоттарда жүргізіледі. Бұл шоттар пассивті, күрделі шоттар болып табылады. Аналитикалық есеп әрбір еншілес серіктестіктерге сәйкес корреспонденциялаушы шоттар бойынша машинограммада немесе тізімдемеде жүргізіледі. Ірі кәсіпорындардың талдамалық шоттарында дебиторлармен және кредиторлармен есеп айырысушылардың талдамалық есебінің карточкалары пайдаланады.

Еншілес кәсіпорыннан бас кәсіпорынның алған материалдары мен сатып алынған тауарларына мына түрдегі бухгалтерлік жазу жазылады:

Д-т: 1310-«Материалдар» шоты,

К-т: 1230-«Еншілес серіктестіктердің алашағы»,

«Тәуелді серіктестіктердің алашағы» немесе «Бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың алашағы» - шоттарының тиістілері.

Ал еншілес кәсіпорыннан бас кәсіпорынның алған дайын өнімдері, негізгі құралдары және материалдық емес активтеріне бас кәсіпорынның бухгалтерлік есебінде:

Д-т: 2730-«Материалды емес активтер»,

2410- «Негізгі құралдар» және тағы да басқа шоттар,

К-т: 1220«Еншілес серіктестіктердің алашағы»,

1230-«Тәуелді серіктестіктердің алашағы» немесе

1240«Бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың алашағы» деп аталатын шоттардың тиістілері түріндегі екі жақты жазуы жазылады.

Еншілес кәсіпорынға бас кәсіпорынның өтеген қарызына:

Д-т: 1220-«Еншілес серіктестіктердің алашағы»

1230-«Тәуелді серіктестіктердің алашағы» немесе

1240-«Бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың алашағы» деп аталатын шоттардың тиістісі,

К-т:1010 «Ақшалар» деп аталатын шоты түріндегі бухгалтерлік жазуы жазылады.

Бас кәсіпорын мен еншілес серіктестіктер арасындағы есеп айырысуларды салыстырып, тексеру актілері негізінде дебиторлық қарыз сомаларының кредиторлық қарыз сомаларымен жабылуына мына түрдегі бухгалтерлік жазу жазылады:

Д-т: 3320-«Еншілес серіктестіктердің алашағы»,3330 «Тәуелді серіктестіктердің алашағы» және 3340«Бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың алашағы» деп аталатын шоттардың тиістілері,

К-т: 1220«Еншілес серіктестіктердің берешегі»,1230 «Тәуелді серіктестіктердің берешегі» және 1240«Бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың берешегі» деп аталатын шоттардың тиістілері.

Еншілес (тәуелді) серіктестіктерге кредиторлық қарыздар шоты бойынша жүргізілетін операциялар

№	Операциялардың мазмұны	Дебиттелетін шот	Кредиттелетін шот
1	2	3	4
1	Еншілес серіктестіктермен, бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардан келіп түскен ақшаларын, айналымнан тыс активтерді, тауарлық-материалдық қорларды кіріске алу: Сатып алу құнына; қосылған құн салығы сомасына	2730-2412-2413, 1310-1317, 1040,1050, 1010,1020 т\б 1260	3320-3330 3320-3330
2	Еншілес серіктестіктердің және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың, кәсіпорынның цехтарын, ғимараттарын жөндеу бойынша қызметіне: қызмет сомасына; қосылған құн салығы сомасына.	8044,7210 1260	3320-3330 3320-3330
3	Кәсіпорынның бұрынырақта алынған банк мекемелерінің алдындағы несие қарызын, еншілес серіктестіктермен бірлесіп бақыланатын тұлғалардың өтеуі	3010	3320-3330
4	Кәсіпорынның жабдықтаушылар мен мердігерлердің алдындағы қарызын, еншілес серіктестіктермен бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың өтеуі	3310	3320-3330
5	Кәсіпорынның еншілес серіктестіктер мен бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың алдындағы қарызы есеп айырысу шотынан, кассадан өтелінді	3320-3330	1010,1040
6	Кәсіпорын еншілес серіктестіктермен бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың алдындағы қарыздарын дайын өнім беру жолымен өтеді	3320-3330	6010
7	Кәсіпорын еншілес серіктестіктермен бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың алдындағы қарыздарын материалды емес активтерді беру жолымен өтеді	3320-3330	6210
8	Салыстыру актісіне сәйкес, еншілес серіктестіктермен бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың берешек қарыздарын, олардың несиелік қарыздарының есебінен жабу	3320-3330	1220-1230

Алынған аванстар бойынша есеп айырысу есебі

Басқа заңды немесе жеке тұлғаларға сатылатын тауарлар немесе көрсетілетін қызметтер үшін алдын-ала алынған аванс сомалары бойынша есеп айырысу есебі «Тауарлық-материалдық қорларды қою үшін алынған аванстар» және «Жұмыстарды орындау және қызмет көрсету үшін алынған аванстар» деп аталатын шоттарда есептеледі.

Осы аталған операцияларға сәйкес кәсіпорынның алынған аванс сомасына:

Д-т: «Ақшалар» шоты

К-т: «Тауарлы-материалдық қорларды қою үшін алынған аванстар» немесе «Жұмыстарды орындау және қызмет көрсету үшін алынған аванстар» деп аталатын шоттарының тиістілері түрінде екі жақты жазу жазылады.

Ал сатып алушыларға босатылған тауарлар, көрсетілген қызметтер құнынан алдын ала алынған аванстар сомасы шегерілгенде:

Д-т: «Тауарлық-материалдық қорларды қою үшін алынған аванстар» немесе «Жұмыстарды орындау және қызмет көрсету үшін алынған аванстар» деп аталатын шоттарының тиістілері,

К-т: «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің берешегі» немесе «Еншілес серіктестіктердің дебиторлық борышы» деп аталатын шоттардың тиістілері түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.

Егер алынған аванс сомасын толық пайдаланылмағаннан қалған бөлігі тапсырыс берушілерге сатып алушы заңды немесе жеке тұлғаларға қайтарылғанда:

Д-т: «Тауарлық-материалдық қорларды қою үшін алынған аванстар» немесе «Жұмыстарды орындау және қызмет көрсету үшін алынған аванстар» деп аталатын шоттардың тиістілері.

К-т: «Ақшалар» деп аталатын шоты түрінде бухгалтерлік жазщу жазылады.

Кәсіпорынның алған аванстарының талдамалық есебі әрбір аванс берген ұйым бойынша бөлек жүргізіледі.

№	Операциялардың мазмұны	Дебиттелетін шот	Кредиттелетін шот
1	Сатылатын тауарлы-материалдық қорлар немесе көрсетілетін қызметтер үшін алдын ала аванс ретінде алынған сомаларға	1050,1051 1040, 1010,1020	4410,4420
2	Сатып алушы немесе тапсырыс беруші тұлғаның қарыз сомасы алдын ала алынған аванстар сомасынан шегеріледі	4410-4420	1210
3.	Сатып алушы немесе тапсырыс беруші тұлғалардан аванс ретінде алынған соманың пайдаланылмаған бөлігі қайтарылғанда	4410-4420	4410,4420, 1010,1040, 1020

Жабдықтаушы және қызмет көрсетушілермен есеп айырысу есебі.

Кез келген кәсіпорын үзіліссіз және ырғақты жұмыс істеп тұруы үшін оны уақытылы керекті материалдармен жабдықтап отырудың маңызы зор болып табылады. Ұйымды материалдық – қорлармен жабдықтау экономикалық және әлеуметтік дамыту жоспарларына сәйкес жүргізіледі. Кәсіпорын өнім өндіруші ұйымдармен, сондай-ақ делдалдық ұйымдармен өзіне керекті мтериалдық қорлармен және техникалармен қамтамасыз ету жөнінде келісімшарттар жасасады немесе өзінің делдалдары арқылы биржадан сатып алады.

Осы жоғарыда аталған ұйымды керекті материалдармен және басқа да құндылықтармен жабдықтайтын кәсіпорындар мен есеп айырысуының есебі «Жабдықтаушы және мердігерлермен есеп айырысу» деп аталатын шотта жүргізіледі. Бұл шотта есеп айырысу сомасының деңгейіне және нысандарына қарамастан жабдықтаушылардан алынған материалдар мен қосалқы бөлшектер, олардың атқарған жұмыстары мен көрсеткен қызметтері үшін есептелінген қарыз сомалардың есебі жүргізіледі. «Жабдықтаушы және мердігерлермен есеп айырысу» деп аталатын шоттың кредитінде тиісті материалдық-қорлар, шығындар бойынша жабдықтаушылардың акцептелген шот-фактурасына сәйкес есептелген сомалар, ал бұл шоттың дебиті бойынша «Ақшалар» деп аталатын шотының және басқа да шоттардың кредитінен оларға төленген сомалар жазылады. «Жабдықтаушы және мердігерлермен есеп айырысу» шоты бойынша есеп нөмірі 6 журнал-ордерде жабдықтаушы-мердігерлердің әрбір шот-фактурасы бойынша бөлек жүргізіледі. Бұл журнал-ордерде жабдықтаушы-мердігерлердің шот-фактураларының акцептелуі, материалдық-құндылықтардың, жұмыстар мен қызметтердің қабылдануы, олардың құнының төленуі жайлы мәліметтер жазылады.

Келіп түскен шот-фактураларды алдымен үлгілі түрі М-1 «Келіп түскен жүктер есебі журналына» тіркейді. Бұл журнал бойынша ұйымда материалдық-құндылықтардың уақтылы келіп түсуіне бақылау жасалады. Журналға жазылуға тиісті мәліметтерді жабдықтау бөлімі тауар-көлік жүкқұжаттары, кіріс ордерлері, материалдарды қабылдау туралы актілер негізінде кәсіпорын қоймасына материалдық-құндылықтардың келіп түсуіне қарай жазып отырады. Журналға тек акцептелген шот-фактурасы ғана жазылады.

Фактураланбаған жабдықтар есебі.

Кейбір жағдайларда келіп түскен материалдық құндылықтардың құжаттары болмауы мүмкін. Мұндай құндылықтарды фактураланбаған жеткізілім деп атайды. Фактураланбаған жеткізілімдер фактураланған яғни шот-фактуралармен бірге келген жеткізілімдер тәрізді әрбір жабдықтаушылар бойынша жеке көрсетіледі. Фактураланбаған жабдықтарды жазу үшін үлгілі түрі М-7 «Материалдарды қабылдау туралы актілер» қолданылады, олар шот-фактурамен рәсімделмеген материалдар, сондай-ақ, қабылдау кезінде артық шыққан тауарлық-материалдық құндылықтарға да жазылады. Фактураланбаған жабдықтардың шот-фактуралары келген уақытында оларға бұрын жазылған деректер сторно етіліп нөмірі 6 журнал-ордерге шот-фактурадағы мәліметтер жазылады. Төлем жасалған, бірақ айдың аяғына дейін кәсіпорынның қоймаларына түспеген тауарлық-материалдық құндылықтардың шот-фактуралары немесе төлем талап тапсырмалары негізінде 6 журнал-ордерге әдеттегі тәртіп бойынша жазу жазылады. Айдың аяғында жолдағы материалдық құндылықтардың сомасын журнал-ордердің «Келіп түспеген жабдықтаушы қоймасындағы жүк үшін» деп аталатын арнайы бағанасында көрсетеді. Журнал-ордер бойынша жиынтықтарды шығарғаннан кейін жолдағы тауарлық-материалдық қорлардың құнын материалдық қорлар шоттарына жазады, олар материалдық жауапты адамдар есебіне жатқызылмаса да, жедел ескеріліп отырады. Сөйтіп, жолдағы тауарлық-материалдық қорлар айдың аяғында тиісті шоттарда шартты түрде есептелініп, олардың құндары жабдықтаушылармен есеп айырысулар тұрғысында дебиторлық қарыз болып табылады. Келесі айдың басындав жолдағы материалдардың қалдығы сторно етіледі.

Жабдықтаушылар және қызмет көрсетішілермен есеп айырысулар есебі жөніндегі журналда ай аяғында «Жабдықтаушы және мердігерлермен есеп айырысу» деп аталатын шот бойынша талданған қалдықтар көрсетіледі. Талдамалық есептің құрылымы жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу жөніндегі қалдықтар туралы мағлұматтар алуды қамтамасыз ету үшін және есеп айырысуды жедел бақылау үшін мына топтардан қалыптасады:

құны төленген, бірақ іс жүзінде алынбаған материалдық қорлар, көрсетілген қызметтер, орындалған жұмыс бойынша есеп айырысудан;
фактураланбай қалған жабдықтар бойынша есеп айырысудан;
мерзімінде төленбеген есеп айырысудан.

Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысулар есебі бойынша мынадай шоттар корреспонденциясы беріледі.

Кәсіпорынның басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатып алынған тауарлық-материалдық қорлар үшін акцептелген шот-фактурасына:

Д-т: «Материалдар немесе «Тауарлар» - деп аталатын шоттардың тиістісі,

К-т: «Жабдықтаушы мердігерлермен есеп айырысу» деп аталатын шот.

Ал бұл тауарлар үшін есептелген қосалқы күн салығы сомасына.

Д-т: «Қосылған құнға салынған салық» деп аталатын шоты,

К-т: «Жабдықтаушы мердігерлермен есеп айырысу» деп аталатын шоты түріндегі екі жақты жазу жазылады.

Жабдықтаушылардың шот-фактурасының қай шоттан төленгеніне қарай:

Д-т: «Жабдықтаушы мердігерлермен есеп айырысу» деп аталатын шот,

К-т: «Ақшалар» деп аталатын шоты түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.

Шот-фактура бойынша кәсіпорынның жабдықтаушыларға тауарларды сатып алу барысында төленген қосылған құнға салынған салықтың сомасы ұйымның тауарларды сату барысында есептелінгоен бюджетке төленетін қосылған құнға салынған салықтың сомасынан шегерілгенде:

Д-т: «Қосылған құнға салынған салық» деп аталатын шот,

К-т: «Орны толтырылатын қосылған құнға салынған салық» деп аталатын шот түріндегі жазуы жазылады.

Дебиторлық қарыздар бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру

Кредиторлық қарыздар бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру

Ағымдағы міндеттемелер аудитінің ақпарат көздері.

2. «ШЫМКЕНТ ҚҰС» ЖШС ДЕБИТОРЛЫҚ ЖӘНЕ КРЕДИТОРЛЫҚ ҚАРЫЗДАРМЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

2.1.

Ағымдағы міндеттемелердің есебін дұрыс жүргізілуін тексеру кезінде ең басты инвентаризациядан бастау керек.

Кредиторлық қарыздардың жағдайын тексеру кредиторлар мен есептесу шоттарын инвентаризациясын бастау қажет (мердігелер мен жеткізіп берушілер мен, жұмысшылармен, қызметкерлермен, бюджетпен есеп айыру). Аудитор және инвентаризациялық комиссия мүшелері кредиторлық қарыздардың пайда болу мерзімі мен оның реалдылығын анықтайды.

Жабдықтаушылар мен мердігерлердің есеп айрысуын тексеру барсында аудитор кредиторар мен өзара сәйкестендіру (инвентаризация) жүргізу керек.

Кредиторлар мен есептесу шоттарының инвентаризациясының нәтижесіне акт толтырылады. Бұл актіге құжаттама (справка) тіркеледі. Бұл құжаттамадан кредиторлардың мекен – жайы мен қарыз соммасы, оның есептелуінің себебі, қай уақыттан бастап, қандай құжаттардың негіздеу екені көрсетілуі тиіс.

Есепті жыл басындағы және соңындағы баланстағы кредиторлық қарыздардың жағдайы келесі статьялардың, қалдықтары бойынша анықталады: 1) Төленуге жататын шоттар мен вексельдер; 2) Алынған аванстар; 3) салықтар бойынша қарыздар; 4) Төленуге жататын дивиденттер; 5) Ішкі опарациялар бойынша қарыздар; 6) акционерлік қоғамның мүше тұлғаларына қарыздары; 7) Басқада кредиторлық қарыздар.

«Төленуге жататын вексельдер мен шоттар» статьясын тексеру кезінеде аудитор оның қалдықтарын 671 «Жабдықтаушылар мен мерігерлермен есеп айырысу» шотымен салыстыруы керек. Бұл ақпарат көзі жабдықталушылар мен мердігерлермен есеп айрысудың мазмұнын ашады.

а) алынған мсатериалдық құндылықтар мен ұзақ мерзімді активтер, орындалған жұмыстар мен тұтынылған қызметтер товарлы – материалдық құндылықтарды жеткізіп беру қайта өңдеу шығындарын қоса алғанда;

б) жабдықталушылар мен мердігерлермен келіп түскен товарлы материалдық запастар мен ұзақ мерзімді активтердің, жұмыстар мен қызметтері үшін құжаттардың болмауы біріші фактураланбаған жеткізіп берулері;

в) товарлы – материалдарды және ұзақ мерзімді активтерді қабылдаған кезде артық шығуы;

г) тасымалдауы бойынша қабылданған ¶ызметтер.

Жабдықтаушылар мердігерлермен есеп айырысудың аудитін жүргізген кезде ақпарат көздеріне келісімдер жатады:

Тауарлы материалды құндылықтарды сатып алу кезінде құжаттардың дұрыс рәсімделуін тексеру үшін келесі құжаттама - фактуралары, төлем құжаттары кіріс құжаттары және т.б.
Таварлы материялды құндылықтарды жеткізіп берген кезде оның сапасмымен қанағатсыз болғандағы құжаттардың рәсімделуінің уақыттылығымсен толықтылығын және дұрыстылығын тексерудегі басты ақпарат: сәйкесінше құжаттармен қоса қанағаттсыз заявленелер (камерсиалық акт, теміржол стансияларының квитансиялары, салыстыру ведоместері) №8 журнал ордер, бас кітап және т.б.
Кітап түскен құндылықтардың толық уақтылы кіріске алынуы, жұмыста мен көрсетілген қызметтердің есебінің дұрыстығын тексеру кезінде келесі құжаттар ақпарат көздері болып табылады: қабылдау актісі накладнойлар, шот – фактуралар төлем тапсырмалары, кіріс ордерлері, қойма есебінің карточкалары, материал есебі бойынша ведомость, № 6 журнал – ордер, бас кітап, баланс және т.б.
Жабдықтаушылар және мердігерлер алдында қарыздарының дұрыстығы мен нақтылығы, заңдылығын тексеру кезінде келесі құжаттар ақпарат көздері болып есептеледі: келісім шарттар (сату – сатып алу, біріккен қызмет бойынша, опциондық, фьючерлік келісмдер, қызметтесі туралы және т.б.) проектті – сметалық құжаттама, атқарылған жұмыстардың актісі, шот – фактуралар, төлем тапсырмалары, № 6 журнал – ордер, бас кітап, баланс және т.б.
Жабдықтаушылар мен мердігерлермен вексель бойынша есеп айырысуының дұрыстығы мен жабдықтаушылардан ҚҚС – ң дұрыс алынуын тексеру кезінде келесі құжаттар негіз болады: Вексель, кіріс және төлем құжаттары, № 6 журнал – ордер, салық шот – фактуралары, ҚҚС бойынша дикларациялар, №5 журнал – ордер, Бас кітап және т.б.
Шоттар корреспонденциясыына дұрыстығын, синтетикалық және аналитикалық есептерінің сәйкестігін тексеру үшін келесі құжаттарды, мәліметтерді қолданылады: шот – фактуралар, төлем тапсырмалары, № 6 журнал – ордер, бас кітап, баланс.

Шруашылық субъектінің персоналының еңбекақы бойынша есеп айырысуының аудиторлық тексеруі кезінде келесідей жұмыстар орындалады:

Еңбек ақының әрекет етуші заңға сәйкестігін тексеру кезінде Қазақстан республикасының Еңбек туралы Заң Кодексі, т.б. нормативті – заңды актілер.
Бастапқы құжаттардың дұрыстығы және олардың заң – нормативтеріне сәйкес еңбекақының дұрыс есептелуін тексеруде: жұмыс уақтысының уақыт табелі, еңбектің есеп парақтары, қосымша төлемдер мен басқада шегерулердің ведомостері пайдаланылады.
Пенялардың дұрыс есептелуін тексеру үшін басшының бұйрығы, келісімдер, контрактілер, басшылар кеңесі, премиялау жүйесі туралы мәліметтер негіз болады.
Қосымша еңбекақының есептелуінің дұрыстығын тексеру үшін депондалған еңбекақының ведомості.
Еңбекақы бойынша шоттар корреспонденциясының дұрыс жүргізілуіне тексеру үшін, № 10 журнал – ордер, бас кітап қолданылады.
Еңбекақы бойынша аналитикалық және синтетиканың есептерінің сәйкестігін тексеру кезінде бастапқы құжаттар, есепті – төлем ведомосттері, № 10 журнал – ордер, бас кітап, баланс негіз болады.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

	3 І. Дебиторлық Қарыздар жөніндегі түсінік және олардың жіктелуі Кіріспе 3		1-тарау. Кеден органдарында басқаруды ұйымдастырудың теориялық негіздері Кіріспе
	І – тарау. Бастауыш сыныпта оқытуды ұйымдастырудың түрлі формаларын пайдаланудың ғылыми -теориялық негіздері Кіріспе		I дебиторлық борыштардың есебі Назарбаевтің өзі ерекше атап өтті. Экономикалық салаларда дебиторлық борыштардың атқарар қызметі ерекше болып табылады. Дипломдық...
	Кіріспе КӘсіпорынның Өнімді өткізуді ұйымдастырудың теориялық аспектілері		1 тарау Тарау. Туристік өнімді әзірлеу және іске асыру негізі ретінде маркетингілік зерттеуді ұйымдастырудың Теориялық ЖӘне технологиялық...
	Тұлғаның шығармашылық қабілетінің қалыптасуының психологиялық негіздері Көркем шығарма арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің ғылыми-теориялық негіздері		050111-Информатика мамандығы бойынша жеке пәндердiң (курстардың, сабақтардың) сипаттамасы «Теориялық информатика негіздері» пәнінің мақсаты-информатиканың фундаментальды ұғымдарын: ақпараттың теориялық негіздерін, сандық...
	1-бөлім Педагогиканың теориялық-әдіснамалық негіздері М010300 – Педагогика және психология мамандығының магистратураға қабылдау емтиханның		Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «Бейорганикалық химияның теориялық негіздері» пәнінің оқу-әдістемелік материалдары

Дебиторлық ЖӘне кредиторлық Қарыздар есебін ұйымдастырудың теориялық негіздері

Похожие: