Ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г
Скачать 168 Kb.
|
Ф КГМУ 4/3-04/02ИП №6 УМС при КазГМАот 14 июня 2007 г. Ќараѓанды мемлекеттік медициналыќ университетіПатологиялыќ анатомия жєне сот медицина кафедрасы . . ДЄРІС Таќырып:«Адаптация жєне компенсация. Регенерация. Жас шамасына байланысты ерекшеліктері» Пєн: «Патологиялыќ анатомия» Мамандыќ: «051302 – Стоматология» Уаќыт (±заќтыѓы) 1 саѓат Ќараѓанды 2011ж. Таќырып: «Адаптация жєне компенсация. Регенерация. Жас шамасына байланысты ерекшеліктері» Маќсаты: Адаптацияныњ аныќтамасын беру, бейімделу жєне компенсация жєне регенерация, олардыњ т‰рлерін атау, макробейнелік, микробейнелік жєне ультраќ±рылымдыќ сипаттамасыныњ негізінде регенерацияныњ т‰рлерін ажырату, єр т‰рлі органдардаѓы регенерацияныњ физиологиялыќ, патологиялыќ жєне репаративті механизмдерін т‰сіндіру, физиологиялыќ, патологиялыќ жєне репаративті регенерацияныњ функционалдыќ мањызын баѓалау. Дєріс жоспары
● Ситуациялыќ тапсырмалар:
1. Мєйітін зерттегенде ж‰регінен ќандай макроскопиялыќ µзгерістерді жєне оныњ ќай бµлімініњ басым µзгергенін кµруге болады? 2. Ж‰ректе дамыѓан негізгі ‰дерісті ата. 3. Даму механизмі т±рѓысынан, б±л ‰дерістіњ ќай т‰рі дамыѓан? 4. Осы ‰дерістіњ даму кезењін ата. Дєріс тезисі Организімніњ сыртќы ортаныњ µзгеруіне бейімделіп, адаптациалануы (‰йренуі) фило- жєне онтогенезде ќалыптасќан. Бейімделу- организімніњ сыртќы ортамен араќатнасын ж‰зеге асырып, б‰кіл тіршілік процестерін ќамтитын кењ ауќымды ±ѓым. Компенсация (орын толтыру, тењелту)- ќысылтаяањ жаѓдайларда организімніњ µзін – µзі саќтауы ‰шін аурудыњ заќымдарын т‰зетуге баѓытталѓан беймделудіњ жеке дара кµрінісі. Ќ±рылымы мен ќызметтініњ бейімделуі мен компенсациясы µзара тыѓыз сабаќтасып жататындыќтан, олрдыњ арасын жіктеу µте ќиын. Компенсаторлы- бейімделу прцестері ргенерация гипертрофия мен гиперплазия, атрофия, тканьдердіњ ќайта ќ±рылуы, метаплазия мен организацияда бейімделудіњ кµріністері басымыраќ болады. Атрофия (сему)- органдардыњ, тканьдердіњ жєне клеткалардыњ тіршілікте кішірейіп, олардыњ ќазметініњ єлсіреп немесе м‰лде тоќтауы. Семуді организмніњ жања жаѓдайѓа бейімделe процестерініњ бірі деп баѓалауѓа болады. Оны гипертрофияѓа кері процесс деуге де болады. Классификациясы. Атрофия физиологиялыќ жєне патологиялыќ т‰рлерге бµлінеді.
Аза арыќтауѓа дейін ±шандайтын гармондыќ атрофия ќалќанша бездіњ ќызметі єлсірегенде де (микседема) байќалады.
Жергілікті атрофия т‰рлі себептерден дамиды. Жергілікті атрофияныњ манадай: 1) дисфункциялыќ, 2) ќан келтірудіњ жеткіліксіздігінен, 3) ќысымнан, 4) нервтік єсерден, 5) физикалыќ жєне химиялыќ факторлардан дамитын т‰рлері бар.
Классификациясы. Дамуы механизміне ќарай гипертрофия (гиперплазия) мынадай т‰рлерге бµлінеді:1)Ќызыметтік (компенсаторлыќ),2) викарлыќ, 3) нервтік-гуморальдыќ жєне 4)гипертрофиялыќ µне µсу.
Єсері тоќтатылѓаннан кейін гипертрофия аяќталып, µзгерген жер ќалпына келеді. Сырќаттанѓан кезде органныњ ќызыметініњ артуы заќымдалмаѓан бµліктерініњ ќызыметін ‰дету арќылы аќаудыњ орнын толтыру ‰шін ќажет. Ќызыметтік гипертрофия ж‰ректе, ішек- ќарын, зєршыѓару жолдарында жєне т.б. органдарда дамиды. Компенсаторлыќ гипертрофияныњ кµрнекті кµрінісі-ж‰ректіњ гипертрофиясы. Ол єсіресе ж‰рек ќаќпаќшаларыныњ тума жєне ж‰ре біткен аќауына атриовентрикулярлыќ тесіктер мен ж‰рек ќарыншаларыныњ тарылуы ќосарланѓанда, гипертрния ауруында, аортаныњ тума тарылуында, µкпе тамырларыныњ склерозында жєне басќа жаѓдайларда айќын дєрежеде ќалыптасады. Ќанайналымы б±зылуынан туындаѓан наќты жаѓдайѓа ќарай ж‰ректіњ к‰ш кµбірек т‰скен бµліктері гипертрофияѓа басымыраќ шалдыѓады (ќолќа ќаќпаќшаларыныњ аќауында – сол ќарыншасы, митральдыќ аќаулар да-оњ ќарыншасы т.с.с. ) Ж‰ректіњ массасы ќалып- тыѓа ќараѓанда 3-4 есе µсіп, кейде 900-1000 грамѓа дейін жетеді. Оныњ кµлемі де ±лѓаяды. Миокардтыњ гипертрофиясы б±лшыќет клеткаларыныњ саркоплазмасы мен ядросы ±лѓайып, миофиламенттері кµбейіп митохондрийлерініњ сны мен кµлемініњ µсуіне, яѓни клеткаішініњ улытраќ±рылымдарыныњ гиперплазиясына негізделген. Сонымен бірге б±лшыќет талшыќтарыныњ ±лѓаятыны айтпай-аќ т‰сінікті. Миокардтыњ гипертрофиясына оныњ стромасындаѓы талшыќты ќ±рлымдардыњ гиперплазиясы ќосарлана дамиды. Б±ны к‰ш т‰скен жаѓдайда ж±мыс атќарып жатќан ж‰ректіњ дєнекер тканьдік ќањќасын ныѓайтуѓа жатќан ж‰ректіњ дєнекер тканьдік ќањќасын ныѓайтуѓа баѓытталѓан µзгеріс деп баѓаланѓан жµн. Сондай-аќ, б±лшыќет клеткаларыныњ гипертрофиясымен бірге ж‰ректіњ интрамуральдыќ (іргеішіндегі) тамырлар тармаќтарын да, нерв аппаратыныњ элементері де ±лѓаяды. Олай болса, микардтыњ гипертрофиясы - б±лшыќет Талшыќтарыныњ гипертрофиясына микардтыњ стромасы, оныњ тамырлар ж‰йесі мен интрамуральдыќ нерв аппараты ќосарлана дамитын процесс деп т±жырымдауѓа болады. Олардыњ єрќайсысы «гипертрофияланѓан (±лѓайѓан) ж‰рек» деп аталатын кешенді ±ѓымыныњ ќ±рам бµлігі болып табылады да ж‰ректіњ ќарќынды ж±мысыныњ ќалыптасуына ќатынасып, оныњ ±заќ уаќыт, кейде жылдар бойы ќажымай ж±мыс істеуін ќамтамасыз етеді. Ќызыметі компенсацияланѓан миокардтыњ гипертрофиясы кезінде ж‰рек ќанныњ ж‰ректен шыѓар жолыныњ (ќолќаныњ айшыќ ќаќпашасы бекитін жермен ж‰рек ±шыныњ ќиыр ±шын ќосатын, ±зындыѓы 8-9см – ге тењ т‰зу сызыќ ) есебінен ±зары да ќанныњ ж‰рекке келер жолы (ж‰ректіњ ±шын митральдыќ ќаќпашаныњ артќы жаќтауы бекитін жермен ќосатын т‰зу сызыќ ) µзгермейді. Б±ндай µзгеріс ж‰рек ќуыстарыныњ активтік, компенсаторлыќ, немесе тоногендік кењеюі деп аталады. Ж‰ректе компенсаторлыќ гипертрофияныњ ќалыптасуына ќан аѓысында бµгет туындататын механикалыќ факторлар ѓана емес, нерв- гуморальдыќ факторлар да єсер етеді. Компенсаторлыќ гипертрофия толыќ ж‰зеге асу ‰шін органныњ иннервациясы мен гормондардыњ мµлшері ќажетті дењгейде болуы шарт.¤йткені, жалпы ќанайналымын ќажетті дењгейде ќамтамасыз ететін, органдардыњ ќызыметін ќалпына жуыќтататын ж‰ректіњ компенсаторлыќ гипертрофиясыныњ терењ бтологиялыќ мєні осыѓан байланысты.Б±л – алдамашы кµрініс. Себебі,миокардќа кері єсер жалѓаса берсе, компенсация фазасын бейнелейтін морфологиялыќ µзгерістер де µрістей береді.¦лѓайѓан кардиомоциттер дистрофия миокардтыњ стромасында склероз процестері дамып, миокардтыњ жиырлѓыштыѓы біртіндеп єлсіреп, ж‰ректіњ декомпенсациясы орын алады, яѓни ж‰рек б±лшыќеті ќызу ж±мысќа жарамсыз к‰йге ±шырайды. ¦лѓайѓан миокардтыњ декомпенсациясынан ж‰рек ќарыншаларыныњ кµлденен,пассивтік,немесе миогендік кењеюі ќалыптасады. Егер миокардты ±лѓайтќан себептіњ єсері декомпенсация дамыѓанѓа дейін тоќтатылса, ж‰рек біртіндеп ќалыпты кµлемі мен массасына дейін немесе оѓан жуыќтай кішіреюі м‰мкін.Б±л миокардтыњ гипертрофиясы ќайтымды процесс деген сµз.Б±лшыќет клеткалары да б±рынѓы ќалпына келеді.Б±дан ‰здіксіз ж‰ріп жататын гиперплазиялыќ жєне атрофиялыќ процестердіњ салдары ретінде орын алатын ультраќ±рылымдары саныныњ ауыспалыѓы єр сєтте органѓа ќажетті ќызымет активтілігініњ дєрежесіне байланысты жєне соѓан сєйкестене ретеледі деген т±жырым туындайды. Гипертрофияѓа ќосарланѓан екінші реттік склероз процестері неѓ±рлым терењ µріс алса, солѓ±рлым даму себебініњ єсері тоќтатылѓаныњ µзінеде де, гипертофияныњ ќайтымдылыѓы баяу да ќиын болады. Ќарын мен ішектіњ ќабырѓасыныњ гипертрофиясы олардыњ сањылауыныњ тарылѓан жерінен жоѓары жаќтаѓы бµліктеді ќамти дамиды. Аталѓан м‰шелердіњ бырынѓай салалы б±лшыќеттен ќ±рылѓан ќабырѓалары ќалындап ќызметі сол ќалпында ќалады. Бірсыпыра уаќыттан кейін ±лѓайѓан б±лшыќет ќабаты єлсіреп, ќызметін ќажетті дењгейде атќара алмай компенсация фазасы декомпенсацияѓа ±ласады. Ќуыќ ќабырѓасыныњ гипертрофиясы ‰рпі жолыныњ сањылауын тарылтатын ќуыќ безі гиперплазиясыныњ салдары ретінде дамиды.Ќуыќтыњ ќабырѓасы ќалыњдап, кілегейлі ќабаты жаѓынан б±лшыќет трабекулалары айќындала жуандай бастайды.(трабекулалыќ гипертрофия).¦лѓайѓан б±лшыќет талшыќтары ќызметін жеткілікті дењгейде атќара алмаѓан кезде декомпенсация дамып ќуыќтыњ ќуысы кењейіп кетеді. 2.Викарлыќ(орнын басатын )гипертрофия ж±п органдардыњ бірін (µкпені, б‰ректі т.б.)ауру жойѓанда немесе операция жасап, алып тастаѓанда байќалады; бірініњ жеткіліксіз ќызымет екіншісі ±лѓайып барып, ќалпына келтіреді.Викарлыќ гипертрофияныњ потогенездік мєні мен организмге єсері регенрациялыќ гипертрофияныњ мєн - мањызына жуыќ.. Компенсаторлыќ гипертрофия сияаќты, оныњ даму барысы рефлекторлыќ жєне гумморальдыќ єсермен тыѓыз байланысты. 3.Нервтік – гуморальдыќ гипертрофия мен гиперплазия ішкі секреция бездері ќызыметініњ б±зылуынан туындайтды (гармондыќ немесе коррелятивтік гипертрофия мен геперплазия). Гипертрофия мен гиперплазияныњ б±л т‰рініњ бейімделуге баѓытталѓандыѓы к‰мєнсіз; ал жатыр мен емшек безініњ ж‰ктілігі пен с‰тшыќќан кездердегі гипертрофия оѓан прототип бола алады ж‰кті кезінде жаттырдыњ бырыњѓай салалы б±лшыќет талшыыќтары бірнеше есе ±зарым, жуандаса, емшек безі к‰рт ±лѓаяды. Аналыќ бездіњ дисфункциясынан (ќызыемтініњ ќалпынан ауытќуы) жатырдыњ кілегейлі ќабатыныњ бездері кµбейсе, кейде олардыњ сањылаулары кењейіп, ќиыса т‰зеді. Б±ндай µзгеріс эндометрийдіњ безді – кисталы гиперплазиясы деп аталады; оѓан жатырдан ретсіз ќан кету тєн. Егер адамдардыњ аталыќ бездері семген жаѓдайда емшек бездерініњ бµліктері гиперплазияланып, бездердіњ жалпы кµлемі ±лѓайып, генекомастия(грекше: gyne - єйел, matos- кеуде, тµс) , байќалады. Гипофиздіњ алдынѓы бµлігініњ, єдетте аденомадан дамитын, гиперфункциясы органдар мен ќањќа с‰йегініњ шыѓыњќы бµліктерініњ ±лѓайтады; сµйтіп, акромегалия ќалыптасады (грекше:akros- шеткі, шыѓыњќы megalos ірі ). Коррелятивтік гипертрофия мен гиперплазия гормондардыњ т‰рлі єсерінен жанданѓан реакциялардыњ кµрінісі. Б±л реакциялар организмнін белгілі біршамада бейімделгендігініњ де кµрсетеді жєне біразы жаѓдайда ісіктіњ дамуына негіз ќалайды. 4. Гипертрофиялыќ µне µсу т‰рлі себептерден дамып, тканьдер мен органдарды ±лѓайтады. Ол полиптерді, кондиломаларды, бездердніњ гиперплазиясын ќалыптастыратын созылмалы аѓымды ќабынуда, дєнекер тканьді µсіретін,шораяќ (слоновость) дамытатын аяаќ ќолдыњ лимфа айналымы б±зылып, лимфа іркілігенде жиі кездеседі. Майлы жєне дєнекер ткандерьдіњ µне µсуі оган жарым- жартылай немесе толыќ семгенде туындайды (жалѓан гипертрофия). Мысалы, б±лшыќет семгенде майлы ткань оныњ талшыќтарыныњ арасында µсе, б‰йрек семген майлы ткань оныњ тµњірегінде кµбейеді. Ал ќанныњ ќысымы тµмендегенде тамырлардыњ интимасы µседі де, ми семген бас с‰йектері ќалыњдайды. Осы аталѓан тіректік тканьніњ гипертрофиялыќ µне µсу процестерігніњ барлыѓы, органдар мен тканьдердіњ б±рынѓы орын толтырып басады, сондыќтан вакаттыќ гипертрофия деп аталады (латынша:vacuum – бос ). Гипертрофиялыќ µне µсудіњ компенсаторлы –бейімделу процесс ретінде атраратын ролі шамалы. Гипертрофия мен гиперплазияныњ организ ‰шін мєні µте зор. Олар органдар мен тканьдердіњ заќымдалѓан ќызыметінін ќалпына келтіреді. Сонымен бірге тканьдер ќабынудан немесе нервтік гуморальдык єсерден µне µссе организмге айтарлыќтай зиян келтіруі жєне ісік дамытуы м‰мкін. Регенерация (латынша:regeneratio- жањару, ќайта туу)- тканніњ жойылѓан ќ±рылымдыќ элементтерініњ ќалпына келуі ( орныныњ толтырылуы). Регенерация процесініњ реттелуі. Регенерацияны реттейтін механизімдер: 1.гумаральдыќ, 2.иммунологиялыќ, 3. нервтік жєне 4. Ќызметтік болып бµлінеді. Регенерацияныњ классификациясы. Регенерация ‰ш т‰рге бµлінеді: 1) физиологиялыќ,2)реперативтік жєне 3) потологиялыќ. 1. Физиологиялыќ регенерация клеткалардыњ жєне дєнекер тканьніњ талшыќты ќ±рылымдары мен негізгі затыныњ µмір бойы ‰здіксізжањаруымен сипатталады. Организмде физиологиялыќ регенерация байќалмайтын ќ±рылымдар м‰лде жоќ. Регенерация клеткалыќ формада басымыраќ жузеге асырылатын жерлердіњ клеткалары ‰немі жањарып отырады. Мєселен, тері мен кілегейлі ќабаттыњ жамылѓы эпителиі, сыртќы секреция бездеоініњ секрет т‰зетін клеткалары, сірі жєне синивиолдыќ ќабаттарды астарлайтын клеткалар, дєнекер тканьніњ клетеалары, эритроциттер, лейкоциттер мен тромбоциттер т.с. сияќтылар осылай ‰немі жањаруда болады. Ал регенерацияныњ клеткалыќ формасы байќалмайтын, ж‰рек пен ми сияќты органдар мен тканьдердіњ клеткаішілік ќ±рылымдары жањарады. 2. Реперативтік, немесе ќалпына келі депаталатын регенерация клеткалар мен тканьдерді заќымдайтын патологиялыќ процестер де байќалады. Реперативтік пен физиологиялыќ регенерацияныњ даму механизмі ортаќ. Реперативтік регенерация (неполная) жєне толыќ (полная) т‰рде дами алады. Толыќ регенерация, немесме реституция, - аќаулы жердіњ жоылѓан тканьге ±ќсас тнаньмен ќалпына келуі. Ол кµбінесе клеткалыќ регеннерация басмыраќ ќалыптасќан тканьдерде орын алады. Мєселен, дєнекер тканьдегі, с‰йектердегі, терідегі жєне кілегейлі ќабаттаѓы кµлемі айтарлыќтай ‰лкен аќаулардыњ µзін жойылѓан тканьге ±ќсас ткань, клеркалардыњ бµлініп кµбеюі арќылы жайлап, толтыруы ыќтимал. Шала регенерацияда , немесе субституцияда, аќаудыњ орнылѓан дєнекер ткань, тыртыќ басады. Субституция регенерацияныњ клеткаішілік формасы басымыраќ немесе ол клеткалыќ регенерациямен ‰йлесімді ж‰зеге асатын органдар мен тканьдерге тєн. Регенерацияда арнайы ќызмет атќаратын ќ±рылымдар ќалпына келетіндіетен, щала регенерацияныњ неегізгі мєні – аќаудыњ орныныњ тыртыќтыќ тканьніњ басуында емес, арнайы ќызмет атќаратын заќымдалмай саќталѓан элементтері кµбейетін компенсаторлыќ гиперплазхияда, яѓни сол элнменттердіњ кµлемініњ ±лѓаюы – гипертрофияда. Сµйтіп, шала регенерация кезінде аќаудыњ орнын тыртыќ басып, оныњ тµњірегінде гипертрофия дамиды. Б±л гипертрофия заќымдалѓан тканьніњ орнын толтыруѓа баѓытталѓан,, сондыќтан регенерациялыќ гипертрофия деп аталады; оныњ негізгі биологиялыќ мєні – регенерация. Регенерациялыќ гипертрофия екі жолмен – клеткалардыњ гиперплазиясы немесеклетканыњ ультраќ±рылымыныњ гиперплазиясы мен гипертрофиясы, яѓни клетканыњ гипертрофиясы арќылы ж‰зеге асрылады.
Єдебиеттер: Ќазаќ тілінде Негізгі:
Жалпы бµлімі. - 2-ші бас. - 2010. - 350 б.
ІІ бµлімніњ 1-ші кітабы : жеке аурулар бµлімі. - 2-ші бас. - 2010. - 338 б.
ІІ бµлімніњ 2-ші кітабы : жеке аурулар бµлімі. - 2-ші бас. - 2010. - 330 б. Ќосымша:
|
Похожие:
 | Ф кгму 4/3-04/01 ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г Мақсаты: Дәріханалық ұйымның бухгалтерлік есеп беруі жүйесін ұйымдастыруымен таныстыру | | Ф кгма 4/3 – 04/02 ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г Тақырыбы: Вегетативті жүйке жүйесінің ауруы: медбикелік істі ұйымдастыру және диагностика |
 | Ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г Таќырып: «Ж‰рек-тамыр ж‰йесініњ аурулары. Ж‰ректіњ ишемиялыќ ауруы (жедел жєне созылмалы)» | | Ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г Ревматизм, ревматоидты артрит, ж‰йелік ќызыл ноќта кезіндегі асќынуы мен аќырын атау жєне сипаттау |
| Ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г ... | | Ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г Мақсаты: Студенттерді ұтымды тамақтану негізімен, тамақтық рационның сәйкестілігі түсінігімен, тамақтанудың сандық және сапалық сипатымен... |
| Ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г Мақсаты: Студенттерді тамақтануда белок, май және көмірсудың маңызымен, олардың тамақтық және биологиялық құндылығымен таныстыру | | Ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г Тақырыбы: «Тұрақты даму Концепциясы. Тұрақты даму Концепциясының медициналық- әлеуметтік және экологиялық аспектілері» |
| Ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г Мақсаты: Студенттерді жұқпалы емес ауруларға тамақтану сипатынын глобальді және региональді әсер ету мәселелерімен, алиментарлы-тәуелді... | | Ф кгму 4/3-04/01 ип №6 умс при Казгма от 14 июня 2007 г Тақырып: «Визуальді диагностиканың әдістері. Жақ-бет хирургиясы мен стоматологиядағы визуальді диагностиканың әртүрлі әдістерін қолдану... |